فرهاد فخرالدینی

21 اسفند 1316 ، تبریز
نوازنده ی ویولون، مدرس، آهنگساز و رهبر ارکستر.
او به مدت 11 سال رهبر ارکستر ملی ایران بود و هم ‌اکنون یکی از اعضای شورای عالی خانه ی موسیقی ایران است .
پدرش محمدعلی فخرالدینی متخلص به « محزون » 1365–1278، از شعرای آذربایجان بود که نزد مردم، از احترام خاصی برخوردار بود. برادر بزرگش فخرالدین فخرالدینی، عکاس نامدار پرتره ‌است. برادر کوچک ترش فاروق فخرالدینی ضمن اشتغال به حرفه ی عکاسی، از ورزشکارن بنام بوده و سال‌ ها مربی تیم ملی والیبال ایران بوده است.
فرهاد فخرالدینی نواختن ویولون را از پنج سالگی آغاز کرد و تحصیلات موسیقی ‌اش را در هنرستان عالی موسیقی ملی و « موسسه ی موسیقی شناسی » که تنها برای یک دوره ی چهار ساله در سال ‌های دهه ی 40 در تهران بنیاد شده بود، گذراند. هنوز تحصیلاتش در هنرستان عالی به پایان نرسیده بود که از طرف حسین دهلوی ( ریاست وقت هنرستان )، به تدریس در آن‌ جا دعوت شد. او دوره ی ردیف ‌های موسیقی را زیر نظر احمد مهاجر آموخت و بعد از مدتی نوازندگی ویولن را نزد ابوالحسن صبا ادامه داد. از کسانی که در کلاس صبا با او هم کلاس بودند، می ‌توان به علی تجویدی، همایون خرم و مهدی خالدی اشاره کرد.
فخرالدینی از سال 1347 ساخت موسیقی فیلم را با آهنگسازی برای فیلم سینمایی شوهر آهو خانم به کارگردانی داوود ملاپور آغاز کرد.
وی آلبوم هایی را در سال های دهه ی 50 انتشار داد. از جمله شاخص ترین آن ها، چهارگاهی است که با آواز محمد رضا شجریان اجرا و به بازار موسیقی عرضه شد که یکی از قطعات آن به عنوان تیتراژ برنامه ی معروف "قصه ی ظهر جمعه " بیش از سه دهه است که از رادیو پخش می‌ شود. فخرالدینی در این آلبوم برای نخستین بار، برای آواز هم قطعه نوشت و از این جهت، کاری نو را سامان داد.
از دیگر آثار سینمایی ای که وی آهنگسازی آن ‌ها را انجام داده، می ‌توان به این فیلم ‌ها اشاره کرد:
کمال ‌الملک ساخته ی علی حاتمی؛ گزارش یک قتل ساخته ی محمدعلی نجفی؛ بوعلی سینا ساخته ی کیهان رهگذار؛ پرستار شب ساخته ی محمدعلی نجفی؛ روز باشکوه ساخته ی کیانوش عیاری؛ شاخه‌ های بید ساخته ی امرالله احمدجو؛ جستجوگر ساخته ی محمد متوسلانی؛ ساوالان ساخته ی یدالله صمدی؛ آپارتمان شماره ی 13 ساخته ی یدالله صمدی؛ ملک خاتون ساخته ی حسن محمدزاده؛ قرق ساخته ی احمد هاشمی؛ زندان دیو ساخته ی حسن محمدزاده؛ آدم برفی ساخته ی داود میرباقری؛ مسافر ری ساخته ی داود میرباقری؛ وعده ی دیدار ساخته ی جمال شورجه و ... .
در آثار فرهاد فخرالدینی طعم و رنگ ایرانی به خوبی حس می‌شود و برخی از آثار وی همانند موسیقی سریال سربداران در کشورهای دیگر هم اجرا شده است.
در سال 1352 ارکسترهای موجود در سازمان رادیو تلویزیون در هم ادغام شدند و ارکستر بزرگ سازمان را به وجود آوردند و در گزینشی که برای انتخاب رهبر این ارکستر برگزار شد، فرهاد فخرالدینی که از سال 1344 همکاری با رادیو را آغاز کرده بود، بیشترین امتیاز را آورد و تا سال 1358 رهبری و سرپرستی ارکستر رادیو و تلویزیون را بر عهده داشت. او از سال 1352 تا 1358 رهبر ارکستر بزرگ رادیو و تلویزیون بود.
فخرالدینی در سال ‌های پس از انقلاب و با دشواری ‌هایی که برای کار با ارکستر و برگزاری کنسرت ‌های بزرگ پیش آمد، بیشتر به ساخت موسیقی فیلم پرداخت. در این میان موسیقی او برای مجموعه ‌های تلویزیونی سربداران، امام علی و بوعلی سینا با استقبال بیشتری روبرو شدند. موسیقی متن مجموعه ‌های تلویزیونی روزی روزگاری و کیف انگلیسی از دیگر ساخته‌ های او هستند.
وی به درخواست استادش دکتر مهدی برکشلی برای اولین بار تنبور خراسان را به روش ابونصر فارابی که با روایت خود فارابی نوشته و به وسیله ی دکتر برکشلی شرح داده شده بود، پس از شش ماه پرده بندی کرد و طی کنفرانسی که از طرف هنرستان، در تاریخ 22 بهمن 1341 ترتیب داده شده بود، ساز جدید را نواخت.
فخرالدینی در سال 1365 برای فیلم « گزارش یک قتل » و در سال 1366 برای فیلم « پرستار شب » برنده ی جایزه ی « بهترین موسیقی متن » از جشنواره ی فیلم فجر شده ‌است.
فخرالدینی در زمینه ی پژوهش در آثار موسیقی کهن ایرانی هم فعالیت ‌هایی داشته ‌است. او در مورد رمزگشایی از یکی از سروده ‌های عبدالقادر مراغه ‌ای گفته ‌است:
عبدالقادر آهنگی دارد، در دو کتاب مقاصدالالحان و جامع ‌الالحان که با حروف ابجد نوشته شده و تاکنون شمار زیادی از پژوهشگران خارجی و خودی روی آن کار کرده ‌اند ولی هیچ کدامشان موفق نشده ‌اند که شعر و آهنگ این قطعه را با هم تطبیق بدهند. توفیق کشف این کار به من رسید که نزدیک 30 سال روی آن کار کرده ‌ام.
فخرالدینی برای ساخت موسیقی تیتراژ ابتدایی این سریال ( امام علی )، از سروده ی مراغه ‌ای بهره برده ‌است.
او در سال 1377 ارکستر موسیقی ملی ایران ( با ترکیبی از سازهای غربی و ایرانی ) را با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بنیان گذاشت و اولین برنامه ی این ارکستر را به اجرای چند اثر از علی تجویدی با آواز محمدرضا شجریان اختصاص داد.
وی در تیر ماه سال 1388 از این سمت استعفاء داد. اما دوباره در خرداد 1394 رهبری ارکستر را به دست گرفت و در مقابل مقام های دولتی، هنرمندان و سفرا نخستین اجرای خود را پس از سال ها دوری از ارکستر انجام داد.
همچنین همراه با ارکستر ملی، به اجرای کنسرت در چین (شهرهای پکن و شانگ ‌های )، سویس، کویت و همچنین اجراهای متعدد در شهرهای تهران، سنندج، شیراز و اصفهان اشاره کرد.
این ارکستر تاکنون اجراهای موفقی را انجام داده و استعدادهای فراوانی را به موسیقی ایرانی شناسانده است. فرهاد فخر الدینی، در طول زندگی هنری خویش به جز آهنگسازی، به امور پژوهشی نیز پرداخته است و در این زمینه به بررسی ریتم در موسیقی قدیم ایران علاقه‌مندی بیشتری نشان داده است. فخر الدینی دوره ردیف ‌های موسیقی را زیر نظر احمد مهاجر آموخت و بعد از مدتی نزد استاد ابوالحسن صبا رفت و نوازندگی ویولن را به عنوان ساز تخصصی خود انتخاب‌کرد. از دوستان نزدیک او که در کلاس صبا با هم همکلاس بودند می‌توان به علی تجویدی، همایون خرم و زنده یاد مهدی خالدی اشاره کرد.
فرهاد فخرالدینی نوازندگی ویولن و ردیف موسیقی ایرانی را از استادانی چون احمد مهاجر، ابوالحسن صبا و علی تجویدی آموخت. اصول تئوری موسیقی، هارمونی و تجزیه و تحلیل موسیقی غربی را از امانوئل ملیک اصلانیان و تجزیه و تحلیل موسیقی ایران را از مهدی برکشلی آموخت.
فرهاد فخرالدینی سال ها به عنوان نوازنده، آهنگساز، رهبر ارکستر، پژوهشگر و مدرس، در فضای موسیقی کشور فعالیت کرده است.
همچنین او سابقه ی همکاری با اساتیدی مثل حسین دهلوی، مصطفی پورتراب، احمد پژمان، روح‌ الله خالقی، جواد معروفی، مرتضی حنانه و ـ را دارد.
این موزیسینِ خستگی ‌ناپذیر که بیش از نیم‌ قرن است فعالیت ‌هایش در حوزه ‌ی موسیقی ادامه دارد و بسیاری از آن ها جزو تاثیرگذارترین داشته ‌های موسیقی ما به حساب می ‌آیند، در مصاحبه ای می‌‌گوید : « در حال حاضر روی مقالاتِ علمی ‌ام کار می ‌کنم و علاوه بر آن، مشغول سر و سامان دادن به گفت ‌و گوهای مهمی هستم که در این سال ‌ها انجام داده ام ؛ علاوه بر آن جلد سومِ کتاب ریتم در موسیقی ایرانی نیز اثر دیگری است که مشغول کار روی آن هستم . البته این کتاب ‌ها همگی پیش از این تالیف شده ‌اند، اما در حال حاضر با حوصله مشغول بررسی آنها هستم تا به شکل دقیق ‌تری منتشر شوند » .
از جمله آخرین آثار مکتوب وی ، کتاب « شرحِ بی ‌نهایت » است که خاطرات مشترک استاد و همسرش «آزرم» است . خاطراتی که شرح یک عمر زیستن عاشقانه برای موسیقی را روایت کرده است. شرح بی‌نهایت، افزون بر این ‌که یک اتوبیوگرافی است ، ‌به عنوان بخشی از تاریخ معاصر موسیقی ما نیز قابل اهمیت است . استاد فخرالدینی درباره‌ی این کتاب می ‌گوید : « سعی کردم صمیمانه در این کتاب بنویسم . اسم کتاب را از این شعر حافظ گرفته ام که می‌گوید :‌ « این شرح بی‌نهایت کز زلف یار گفت » . در هر صورت امیدوارم توانسته باشم حق مطلب را ادا کنم. من با همسری زندگی کردم که تأثیرگذار بود ، اما در سایه ‌ى من ماند و با فداکاری باعث شد تا من در آرامش فعالیت کنم. با این ‌که خاطراتش را برخی مواقع برای من خوانده بود ؛ اما وقتى همه ‌ى این خاطرات را یک‌ جا خواندم ، بسیار تحت ‌تاثیر قرار گرفتم . قرار بود او سرگذشت من را بنویسد ، اما در نهایت قسمت این شد که من سرگذشت او را بنویسم .»
تجزیه و تحلیل ردیف موسیقی ایران و هارمونی موسیقی ایران نیز از دیگر آثاری است که این موزیسین تالیف کرده است. او که از رهبری ارکستر موسیقی ملی نیز کناره گیری کرده ، در مصاحبه ای گفته : « دنیا این است دیگر ، از زمان تشکیل و حیاتِ دوباره ‌ی ارکستر موسیقی ملی ، هیچ زمانی شرایط خوبی بر این ارکستر وجود نداشت و همواره مشکلاتِ بسیاری برای ما وجود داشت ، به هر حال من هیچ وقت از شرایطی که در ارکستر وجود داشت، راضی نبودم و سرانجام مجموعه ‌ی اینها سبب شد تا از فعالیت در این ارکستر صرف ‌نظر کنم . »

آهنگساز سریال ماندگار « امام علی ( ع ) » به کارگردانی داود میرباقری با اشاره به شیرینی ها و سختی های ساخت موسیقی این مجموعه گفته : « همان طور که علاقمندان و هنرمندان عرصه ی موسیقی می دانند ، آهنگی که بنده برای بخشی از سریال امام علی ( ع ) ساختم ، مربوط به یک هزار و چهارصد سال پیش است که عبدالقادر مراغی حدود 600 سال پیش آن را با حروف ابجد در آثاری چون مقاصد الحان و جامع الحان تدوین کرده است . بنده پس از پژوهش های فراوانی که در این زمینه انجام دادم ، تلاش کردم تا این آثار را در فضای موسیقایی امروز پیاده کنم و اعتقاد دارم این تنها نسخه ی اجرایی برگرفته از آثار مکتوب عبدالقادر مراغی است که به صورت این چنینی پیاده شده است . به هر حال تحقیقات بسیاری روی این اثر صورت گرفت و بخشی از این موسیقی از بزرگ ترین اکتشافات من بوده است . در واقع این قطعه برگرفته از شعری در زمان امام علی ( ع ) بود که حدود 800 سال بعد ، عبدالقادر مراغی آن را تفسیر و نوع نت ‌نویسی و صداهایش را مشخص کرد و علت دلنشینی این اثر هم متعلق بودن به زمان زندگی مولا علی ( ع ) است . »