شهرام ناظری

خواننده ، نوازنده ی سه تار و ملودی پرداز .
29 بهمن 1328 کرمانشاه .
در کوچه ی یخچالی در محله ی " برزه ‌دماغ " و در خانواده ‌ای کرُد زبان به دنیا آمد . او صدای دل نشینش را از پدر و مادر خویش به یادگار دارد و از خردسالی توسط مادرش با شعر و آواز آشنا شد . پدر او نیز صدای لطیفی داشت و ضمن آشنایی با گوشه ها و ردیف های آواز ایرانی ، سه تار هم می ‌نواخت و از سبک قدما و خوانندگان آن دیار به خصوص " شیخ داوودی " خواننده ی بزرگ آن زمان بهره گرفت و داشته هایش را در اختیار فرزندش گذاشت .
بزرگ این خانواده ، استاد پرویز خان پور ناظری معروف به حاجی خان ، خود از شاگردان درویش خان و کلنل وزیری بود و اکثر موسیقی دانان کرمانشاه توسط وی با نت و موسیقی اصیل ایرانی آشنا شدند . این محیط مناسب هنری موجب شد تا شهرام ناظری بتواند در 7 سالگی اولین برنامه ی هنری خود را در رادیوی کرمانشاه همراه با تار زنده یاد درویشی ( از نوازندگان معروف آن زمان کرمانشاه ) ، اجرا نماید . پس از آن در 11 سالگی نیز توانست چند برنامه ی دیگر آواز ایرانی ، در رادیو تلویزیون ایران اجرا کند . ناظری برای پر بارتر کردن درک موسیقی خود ، ارتباط بیش تری با پسر عمویش کیخسرو پور ناظری ( فرزند پرویز خان پور ناظری ) و درویش علی خراباتی برقرار کرد که این ارتباط تاثیر بزرگی بر فهم او از موسیقی محلی و کردی ایران داشت .
ناظری همواره در پی بهره بردن از مکاتب و استادان مختلف بود و در سال 1345 برای بهره گیری از محضر عبدالله دوامی ، نورعلی برومند ، عبدالعلی وزیری ، محمود کریمی ، علی اصغر بهاری ، فرامرز پایور ، داریوش صفوت و محمدرضا شجریان عازم تهران شد و ضمن بهره گیری از محضر این اساتید ، سه‌تار را نیز نزد احمد عبادی ، جلال ذوالفنون و محمود هاشمی فرا گرفت . یک سال هم در تبریز با نوازندگان و موسیقی دانان آن دیار مانند غلامحسین بیگجه خانی و محمود فرنام ( از شاگردان اقبال آذر ) ، در زمینه ی موسیقی ایرانی کار کرد .
در سال 1354 به پیشنهاد نورعلی برومند به استخدام رادیو تلویزیون ایران درآمد و اولین برنامه ی خود را با گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی با مثنوی مولوی و ترانه ای از شیخ بهایی اجرا کرد . پس از آن با گروه عارف به سرپرستی حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان کار خود را ادامه داد . ناظری در سال 1355 در نخستین آزمون موسیقی سنتی ایران با نام باربد شرکت کرد و توانست مقام نخست را در رشته ی آواز در این آزمون به دست آورد و در سال 1356 همراه با گروه سماعی به سرپرستی اصغر بهاری و حسن ناهید برای اجرای کنسرت در جشنواره ی توس انتخاب شد .
ناظری از سال 1357 تا 1360 در آلبوم های چاووش به شماره های 2، 3، 4، 7 و 8 با همکاری گروه های شیدا و عارف و کانون فرهنگی و هنری چاووش به سرپرستی محمدرضا لطفی ، حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان همکاری کرد .
" مثنوی موسی و شبان " با همکاری جلال ذوالفنون و بهزاد فروهری ، " بنمای رخ " با همکاری نوازندگان مرکز حفظ و اشاعه ی موسیقی سنتی ایران و گروه مولانا به سرپرستی محمدجلیل عندلیبی ، " صدای سخن عشق " با همکاری گروه تنبور شمس و " لاله ی بهار " با همکاری گروه عارف به سرپرستی پرویز مشکاتیان ، عناوین آلبوم هایی بودند که با همکاری شهرام ناظری در این ایام منتشر شد .
او در سال‌ های 1360 تا 1364 به تدریس موسیقی و ردیف های آوازی مشغول بود و در این دوران آثار " زمستان " ، " بشنو از نی " و " نجوا " را منتشر کرد . وی از سال 1364 به بعد با همکاری گروه های موسیقی ایرانی کارهای زیبایی به بازار موسیقی عرضه داشت که از درخشان ترین این آثار می توان " شورانگیز " با همکاری حسین علیزاده ، " گل صد برگ " و " آتش در نیستان " با همکاری جلال ذوالفنون ، " یادگار دوست " ، " ساقی نامه 1 " و "ساقی نامه 2 " را با همکاری کامبیز روشن روان نام برد . هم چنین در این سال ها آلبوم " بی‌ قرار " به سرپرستی جلیل عندلیبی و نیز کنسرت اساتید موسیقی ایران به سرپرستی فرامرز پایور با همکاری وی اجرا و منتشر شده است .
در سال های دهه ی هفتاد خورشیدی ، شهرام ناظری آثار بسیاری را اجرا کرد که می توان به آلبوم های " نوروز " به همراهی حسین علیزاده ، " مهتاب رو " با اجرای گروه تنبور شمس و آهنگ سازی کیخسرو پورناظری و " دل شیدا " با آهنگ سازی فرامرز پایور اشاره کرد . همکاری ناظری با کامکارها نیز منجر به آفرینش دو اثر ماندگار به نام‌ های " کنسرت کامکارها 76 " و " کنسرت کامکارها 77 " شد . وی با انتشار دو آلبوم " ساز نو آواز نو " و " سفر به دیگر سو " مسیر نوینی از موسیقی خویش را نمایان ساخت ، به طوری که خود ، سفر به دیگر سو را دکترین موسیقایی اش می داند .
شهرام ناظری در دهه ی هشتاد خورشیدی پژوهشی بر نحوه ی اجرای شاهنامه ی فردوسی انجام داد و پروژه ی مولوی را در سال جهانی مولانا به پایان رساند . در همین سال‌ها ، چند آلبوم دیگر از او منتشر شده که " آواز اساطیر " ، " لیلی و مجنون " ، " لولیان " ، " مولویه " ( شور رومی ) و " سفر عسرت " از آن جمله هستند .
ناظری در سال 1390 آلبومی به نام " امیرکبیر " با آهنگ سازی پژمان طاهری منتشر کرد که بیش تر اشعار آن را شعر نو تشکیل می داد و سرانجام در همین سال پس از 6 سال تاخیر ، آلبوم کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان منتشر شد . این اثر مربوط به اجرای ارکستر بزرگ کومیتاس ارمنستان به رهبری لوریس چکناوریان در سال 1384 است که بیش تر قطعات آن به زبان کردی هستند . آلبوم " درفش کاویانی ، کاوه ی آهنگر " به آهنگ سازی فرید الهامی و اجرای گروه فردوسی به اجرای شاهنامه ی حکیم ابوالقاسم فردوسی پرداخته و تنبور محور است .
ناظری خواننده ای است که در آثارش روحیه ی تکرارناپذیری دارد و همواره تلاش نموده تا نگرش و تجربه ای جدید در آواز و موسیقی به وجود آورد . وی تحریرهای ریتمیک و خاصی را ، از سال های پایانی دهه ی هفتاد خورشیدی در آثارش استفاده کرده است .
حدود سی سال پیش دکتر داریوش صفوت بنیان گذار مرکز حفظ و اشاعه ی موسیقی سنتی ، ارزش صدای ناظری را در ویژگی های حماسی آن تشخیص داد و چنین تشریح نمود که :
" در صدای ناظری لنگرها ، دندانه ها و آکسان های خاصی وجود دارد که به آن حس حماسی بخشیده است . این لحن حماسی ، قرن ها پیش در آواز ایرانی وجود داشت ، اما به دلیل مسایل تاریخی کمرنگ شد و به تدریج از بین رفته است . "
آلبوم مولویه که در خارج از ایران با نام شور رومی شناخته می شود ، نامزد دریافت جایزه ی گِرَمی سال 2007 ( 1386 خورشیدی ) نیز شده است . دیپاک چوپرا ( فیلسوف هندی) نیز در این آلبوم حضور دارد . این کار که در سال بزرگداشت مولانا عرضه شد ، به عنوان یکی از بهترین لوح های فشرده ی سال در جهان معرفی شد . روزنامه ی بوستون گلوب و لس آنجلس تایمز ، در گزارشی با عنوان " شعر مولانا در حرکت " ، به بررسی تلاش‌ های شهرام و حافظ ناظری برای زنده نگه داشتن اشعار مولانا پرداخته است .
یکی از ویژگی های بارز شهرام ناظری نسبت به خوانندگان هم عصرش توجه ویژه ی وی به اسطوره ها و تحقیق و جستجو در خصوص لحن های حماسی گمشده ی آواز ایرانی است . وی نخستین خواننده ای است که برای شاهنامه خوانی ، پژوهشی چند ساله انجام داد و در آمریکا ، فرانسه و تونس اجراهای صحنه‌ ایِ شاهنامه خوانی داشت .
ناظری شاهنامه را در سه بستر ارایه می دهد :
الف ) اجرای شاهنامه و ارایه ی آن با موسیقی مقامی ، برگرفته از فضای فکری و قومیت های ایرانی . این نوع ، در آکادمی کارتاژ تونس که یک شهر تاریخی با پیشینه ی 4هزار ساله است و همچنین در جشنواره ی سن فلوران فرانسه اجرا شده است .
ب ) اجرای شاهنامه با ارکستر بزرگ کلامی بر مبنای موسیقی دستگاهی . در این بخش ، ناظری به همراه کیوان ساکت بر روی شاهنامه کار کرده است .
ج ) برداشت سوم نیز اجرای شاهنامه با گروه اینترنشنال نیویورک با همراهی حافظ ناظری است که نمونه ای از آن در سال 2010 در سالن کارنگی هال نیویورک اجرا شد .
جوایز بین المللی :
دریافت جایزه ی " کونکورز " موسیقی فولکلور در سال 1975
دریافت جایزه ی " بهترین موسیقی عرفانی جهان " در جشنواره ی فاس مراکش در سال 1997 ( وی پس از دریافت این جایزه ، از سوی مطبوعات آمریکا لقب پاواروتی ایران را نیز دریافت کرد ) .
دریافت جایزه ی ویژه ی شهر ارواین ایالت کالیفرنیا برای گسترش پیام معنوی مولانا و صلح از طریق زبان موسیقی در سال 2006
دریافت نشان " لژیون دونور " از سوی دولت فرانسه در سال 2007
دریافت نشان " شوالیه ی ادب و هنر " از سوی دولت فرانسه در سال 2007 . این نشان بالاترین نشان فرهنگی فرانسه و پاس داشتی است از طرف دولت فرانسه به هنرمندانی که تلاش ویژه ای در جهت اعتلای فرهنگ و هنر دارند .
دریافت عنوان هنرمند برتر آسیا از طرف مجمع آسیا سوسایتی 2007 . در این مراسم بان کی‌ مون ( دبیر کل سابق سازمان ملل متحد ) تقدیر ویژه ای از شهرام ناظری به عمل آورد .
دریافت جایزه ی " اسطوره ی زنده " از دانشگاه یو سی اِل‌ اِی
دریافت نشان طلایی سماع بارگاه مولانا از دست اسین چلبی نواده ی مولانا در سال 1386 در شهر قونیه ی ترکیه و انتخاب به عنوان رییس افتخاری مرکز مولاناپژوهی دانشگاه سلجوق در ایران .
دریافت کلید طلایی شهر خوی و مقبره ی شمس در جشنواره ی بین المللی شمس تبریزی در آبان 1386
دریافت لوح سپاس از شهرداری شهر ایرواین کالیفرنیا به پاس تلاش شهرام ناظری در ترویج پیام معنوی صلح در قالب موسیقی و شعرهای مولوی
نام گذاری روز 25 فوریه به نام " شهرام ناظری " ، توسط رییس شواری شهر و شهردار سن دیه گو ( کالیفرنیا ، 2007 ) .
دریافت تقدیرنامه از سوی دانشگاه هاروارد به دلیل نقش موثر در معرفی مولوی به دنیای غرب ، نوآوری در موسیقی ایرانی و جذب مخاطبان غربی