فرامرز پایور

نوازنده ی سنتور ، مدرس ، آهنگساز
21 بهمن 1311 ، تهران / 18 آذر 1388 ، تهران .

یکی از تاثیرگذار ترین چهره ‌های موسیقی ایرانی و از پایه ‌گذاران گروه‌ نوازی در موسیقی دستگاهی ایرانی بود .
پدرش علی پایور ، هنرمند نقاش و استاد زبان فرانسه در دانشگاه تهران و پدربزرگش مصور الدوله ، نقاش چیره ‌دست دوره ی قاجار بود که با نواختن ویولون ، سنتور و سه‌ تار آشنایی داشت . او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در دبستان عسجدی و دبیرستان دارالفنون تهران به پایان رساند ، در سال 1331 وارد خدمت نظام شد و یک سال بعد ، به استخدام وزارت دارایی در آمد .
وی در 17 سالگی ، آموزش موسیقی را نزد استاد ابوالحسن صبا آغاز کرد و در مدت شش سال ردیف موسیقی را فراگرفت. هنگامی که فرامرز پایور برای فراگیری سنتور به کلاس درس استاد ابوالحسن صبا در خیابان ظهیر الاسلام رفت ، سه سال از درگذشت حبیب سماعی می‌ گذشت . استاد ابوالحسن صبا که خود در دوره ی نوجوانی ، سنتورنوازی را نزد علی اکبرخان شاهی و با تکنیکی گوناگون با روش خاندان سماعی فراگرفته بود ، پس از مدتی نشست و برخاست با حبیب سماعی ، روش سنتورنوازی او را برتر از استاد پیشین خود یافت ؛ بنابراین با کوشش فراوان پاره ‌ای از بداهه‌ نوازی ‌های وی را نت ‌نویسی کرد . سپس استاد صبا کوشش کرد تا با آموزش روش درست سنتورنوازی به شماری از شاگردانش ، از ورافتادن روش سنتورنوازی نزدیک به آیین ‌های هنری و زیباشناسی موسیقی دستگاهی ایران جلوگیری کند . در همین دوران ، فرامرز پایور ، یکی از برجسته ‌ترین شاگردان صبا شد و تا سال 1336 که ابوالحسن صبا درگذشت ، از آموزش ‌های وی بهره برد .
پس از درگذشت ابوالحسن صبا ، پایور نزد استادانی چون عبداله دوامی ، موسی معروفی و نورعلی‌ خان برومند به فراگیری ردیف درویش‌ خان و ردیف میرزا عبدالله پرداخت .
فرامرز پایور از سال 1333، کار خود را در وزارت فرهنگ و هنر آن زمان و از سال 1337 آموزش سنتور را در هنرستان عالی موسیقی ملی آغاز کرد . او اولین سنتور نوازی بود که روی سنتور ، نواسازی می‌ کرد و تنها در پی بداهه ‌نوازی نبود . به بیان دیگر ، نخستین آهنگ ‌سازی بود که ساز تخصصی او ، سنتور بود .
او هارمونی و کمپوزیسیون را در کلاس استاد بزرگ آن زمان ، امانوئل ملیک اصلانیان آموخت . در سال 1341 برای ادامه ی تحصیلات کلاسیک خود ، از طرف وزارت فرهنگ و هنر به انگلستان فرستاده شد . از دانشگاه کمبریج در زبان و ادبیات انگلیسی دانشنامه گرفت و در تمام این سال ‌ها تلاش فراوانی در جهت معرفی موسیقی ایرانی و ساز سنتور به محافل دانشگاهی انگلستان انجام داد که برنامه ‌های دلپذیری از آن سال ‌ها در آرشیو رادیو بی‌بی‌سی وجود دارد . در این سال ‌ها ، برای شناساندن موسیقی اصیل ایرانی ، از طرف دانشگاه لندن و دانشگاه کمبریج از او خواسته شد تا کنفرانس ‌هایی در این زمینه همراه با ساز خود ترتیب دهد . همه ی این کنفرانس ‌ها با موفقیت انجام شد و از سوی این دانشگاه ‌ها به دریافت جوایزی نائل گردید.
پایور در سال 1347 از وزارت دارایی به وزارت آموزش و پرورش ( سازمان مبارزه با بی ‌سوادی ) منتقل و در سال 1355 بازنشسته شد .
چکیده ی کارهای فرامرز پایور در زمینه ی موسیقی به شرح زیر است:
بیش از هزار و پانصد ساعت اجرای گروهی و فردی روی صحنه ‌های داخل و خارج از کشور
آهنگ ‌سازی و تنظیم قطعات فراوان موسیقی
تربیت صدها شاگرد از چهار نسل متوالی
نت ‌نویسی قطعات فراوانی از پیشینیان
حضور در هنرستان و هنرکده ی موسیقی ملی ، اداره ی هنرهای زیبا و واحد موسیقی رادیو تلویزیون ملی ایران
نگارش کتب آموزشی سنتور ( دومین کتاب «دستور سنتور» را در 1340 بعد از حسین صبا نوشت که تاکنون پرفروش‌ ترین کتاب آموزش موسیقی در ایران بوده ‌است )
نظارت بر کارگروه ‌های دیگر و تصحیح آن ها
کار با خوانندگان بسیاری از جمله عبدالوهاب شهیدی ، محمدرضا شجریان ، محمود خوانساری ، احمد ابراهیمی ، نادر گلچین ، سروش ایزدی ، شهرام ناظری ، حمیدرضا نوربخش ، علی رستمیان و بسیاری خوانندگان دیگر
کوشش ‌های فرامرز پایور ، پلی بود بین میراث ابوالحسن صبا و مرتضی محجوبی و جریانی که جوانان موسیقی‌ دان و تحصیل‌ کرده در دانشکده ی هنرهای زیبا از اوایل دهه ی 1350 به راه انداختند و الگوی موسیقی ایرانی امروزی شدند . در فاصله ی زمانی بین این دو ، یعنی حدود پانزده سال ، هیچ ‌کس جز فرامرز پایور ، کار جدی و پی‌ گیر در زمینه ی موسیقی اصیل انجام نمی ‌داد.
وی در اجراهای گروهی خود با شماری از نخبگان موسیقی ایرانی مانند جلیل شهناز ، هوشنگ ظریف ، رحمت‌ الله بدیعی و علی اصغر بهاری ، حسن ناهید و محمد موسوی ، حسین تهرانی و محمد اسماعیلی همکاری کرده ‌است . در دهه ی 60 به همراهی جلیل شهناز ، علی اصغر بهاری ، محمد اسماعیلی و محمد موسوی ، برای بار دیگر گروه اساتید موسیقی ایران را سازمان داد و سرپرستی ، آهنگ‌ سازی و نوازندگی سنتور را در آن به عهده گرفت .
فهرست آثار :
عود من خداحافظ ، عبدالوهاب شهیدی ، فرامرز پایور ، پرویز یاحقی و جهانگیر ملک
نگاه گرم تو ، عبدالوهاب شهیدی، فرامرز پایور، حسن ناهید، هوشنگ ظریف، رحمت‌ الله بدیعی، محمد اسماعیلی
بی تو به سر نمی ‌شود ، عبدالوهاب شهیدی، پرویز یاحقی ، فرامرز پایور ، جهانگیر ملک و هنرمندان دیگر
اجرای عبدالوهاب شهیدی و ارکستر سازهای ملی و فرامرز پایور ، مجموعه ی موسیقی تصویری در دستگاه سه گاه
خلوت گزیده ، گروه اساتید موسیقی ایران به سرپرستی فرامرز پایور ، خواننده: محمدرضا شجریان
راز دل ( خون جوانان وطن ) گروه پایور به سرپرستی فرامرز پایور خواننده : محمدرضا شجریان
انتظار دل ، گروه اساتید موسیقی ایران به سرپرستی فرامرز پایور خواننده : محمدرضا شجریان
یوسف گم ‌گشته ( گروه پایور به سرپرستی فرامرز پایور ، خواننده : محمدرضا شجریان
دل شیدا ، ارکستر پایور ، آواز اصفهان ، خواننده: شهرام ناظری
کنسرت اساتید موسیقی ایران ، گروه اساتید موسیقی ایران ، آواز ابوعطا ، خواننده : شهرام ناظری
لیلی و مجنون ، گروه پایور ، دستگاه شور ، خواننده : شهرام ناظری
به پاس نیم‌ قرن فعالیت هنری استاد فرامرز پایور ، آواز عبدالوهاب شهیدی ، محمدرضا شجریان ، شهرام ناظری ، اسماعیل ادیب خوانساری و محمود کریمی
آلبوم آموزشی دستور سنتور ( استاد فرامرز پایور )
سی قطعه چهارمضراب ( استاد فرامرز پایور )
شهرناز ( فرامرز پایور ، حسین تهرانی )
پرنیان ( فرامرز پایور )
ضرباهنگ ( فرامرز پایور ، حسین تهرانی )
شهرآشوب ( فرامرز پایور ، حسین تهرانی )
دلنواز ( فرامرز پایور ، حسین تهرانی )
کرشمه ( اجرای آثار درویش‌ خان با ارکستر )
پریزاد ( اجرای آثار درویش‌ خان با ارکستر )
دلکش ( اجرای آثار درویش ‌خان با ارکستر )
دستگاه ماهور و سه ‌گاه ( فرامرز پایور ، هوشنگ ظریف و محمد اسماعیلی )
نغمه ‌هایی در دستگاه شور و ماهور ( ارکستر پایور )
شور ، چهارگاه ، به یاد حبیب سماعی ( فرامرز پایور )
دستگاه همایون ( فرامرز پایور ، محمد اسماعیلی )
رهاورد ( فرامرز پایور ، جلیل شهناز ، محمد اسماعیلی )
چهارباغ گروه اساتید به سرپرستی فرامرز پایور ، خواننده: علی رستمیان )
ضرب اصول ( فرامرز پایور ، حسین تهرانی )
حاصل عمر ، پایور ، بهاری ، تهرانی
حکایت دل ( گروه پایور ، خواننده : علی رستمیان )
پراکنده ( فرامرز پایور ، محمد اسماعیلی ) این آلبوم همچنین با نام « در زیر باران » و در خارج از ایران نیز به اسم « یادگاری » منتشر شده‌ است
ارغوان ( گروه پایور ، خواننده : علی رستمیان )
شب مهتاب ( مجموعه تصانیفی که علی رستمیان با گروه پایور خوانده ‌است )
نوای دل
بداهه‌ نوازی نوا ، راست پنجگاه ( فرامرز پایور )
رِنگ شهر آشوب ( فرامرز پایور )
گروه ‌نوازی
گفتگو ( مجموعه ی دو نوازی برای سنتور و سازهای مختلف )
پرده ی عشاق ( گروه پایور ، خواننده: حمیدرضا نوربخش )
سروش بهار ( ساخته ی استاد فرامرز پایور ، خواننده : بهرام باجلان )
مویه ( گروه دلنوازی با همکاری فرامرز پایور ، جلیل شهناز ، محمد موسوی )
کرشمه نرگس ( فرامرز پایور ، جلیل شهناز ، محمد اسماعیلی ، خواننده: سیامک شجریان )
هفت پیکر
آواز محمود کریمی ( سنتور : فرامرز پایور ، سه تار: داریوش صفوت )
تنها یک خاطره ( فرامرز پایور و محمدرضا لطفی )
عیاران ( اجرای آثاری از احمد پژمان توسط گروه سازهای ملی )
قطعاتی از استادان قدیم ایران (گروه سازهای ملی ، تنظیم و سرپرست گروه : استاد فرامرز پایور )
هم‌نوازی استادان ، اجرای گروه پایور، انتشار در 1391
تعدادی از برنامه ‌های گل ‌ها با همکاری استاد فرامرز پایور : شماره های 103، 107، 123، 124، 133، 137، 150، 156، 158، 162، 181، 182، 183، 185، 102
تالیفات :
دستور سنتور ، دی 1340
سی قطعه چهارمضراب برای سنتور ، اردیبهشت 1351
هشت آهنگ برای سنتور ، فروردین 1357
پرنیان ( دونوازی برای تار و سنتور ) ، مهر 1358
گفتگو ( دو نوازی برای ویولون و سنتور ) ، بهمن 1358
ردیف ( چپ‌ کوک ) برای سنتور ، مهر 1359
مجموعه پیش درآمد و رنگ ( برای سنتور ) ، مهر 1359
مجموعه پیش درآمد و رنگ ( برای ویولون ) ، مهر 1361
قطعات موسیقی مجلسی ، مهر 1361
فانوس ، مهر 1361
تئوری موسیقی ، اردیبهشت 1362
رِنگ شهر آشوب ، خرداد 1363
دوره ابتدایی ، شهریور 1367
رهگذر ( دونوازی برای سنتور و فلوت ) ، شهریور 1368
آموزش ابتدایی تار ، شهریور 1373
ردیف آوازی و تصانیف قدیمی به روایت استاد عبدالله دوامی ، شهریور 1375
ویرایش مجدد دوره ‌های سنتور ردیف استاد ابوالحسن صبا ( بازنویسی توسط پژمان آذرمینا ) ، فروردین 1378
فالگوش ( هفت قطعه برای سنتور ) ، 1379
چهل قطعه برای سنتور ( پیش درآمد ، رنگ ، چهارمضراب از استادان قدیم ایران ) گردآوری و تنظیم فرامرز پایور و تدوین شده توسط مینا افتاده ، 1383
ردیف استاد ابوالحسن صبا برای سنتور چپ کوک ، به کوشش فرامرز پایور ، ( انتقال به چپ کوک و ویرایش توسط مینا افتاده ) ، 1390 ، ( نسخه ی اولیه ی این کتاب در اردیبهشت 1359 توسط خانم افتاده و زیر نظر استاد پایور آماده شده‌ است )
فرامرز پایور ، در سال 1378دچار عارضه ی سکته ی مغزی شد و دیگر نتوانست فعالیت هنری خود را ادامه دهد . با این وجود ، در این سال ‌ها ، برخی آثار قدیمی وی با تنظیم مهرداد دلنوازی و خوانندگی سالار عقیلی و با تایید او تهیه و اجرا شدند .
فرامرز پایور 18 آذر 1388 در بیمارستان شهید باهنر اقدسیه ی تهران به علت ایست قلبی و مشکل تنفسی درگذشت .