احمد عبادی

احمد عبادی (1285 خورشیدی - 17 اسفند 1371 تهران) از استادان موسیقی ایرانی و نوازنده سه‌تار و فرزند میرزا عبدالله فراهانی بود.
احمد عبادی در سال 1285 به دنیا آمد. وی از 7 سالگی مشق سه تار را نزد پدر شروع کرد و 13 سال بیشتر نداشت که میرزا فوت کرد و او مشق سه تار را پیش خواهرانش ملوک و مولود و برادرش جواد ادامه داد به گونه‌ای که در 18 سالگی سازش شنیدنی بود. با این‌که وی پسر میرزا عبدالله بود نوازندگیش هیچ شباهتی به نوازنده‌های هم دوره خود که اکثراً شاگرد میرزا عبدالله بودند نداشت و با نوازندگی قدما متفاوت بود. وی در دوره‌ای که سه تار به خاطر حجم کم به خلوت افراد رفته بود و در غبار فراموشی فرو رفته بود این ساز را در رادیو معرفی کرد.

سبک جدید نوازندگی سه تار
از شاخص‌های نواخته‌های قدما مضراب‌های پر و با واخوان و بعضاً پرقدرت بود. عبادی یک بار وقتی که از دوستانش دربارهٔ نواخته‌های خود پرسید (در آن زمان امکان ضبط از رادیو نبود و اجراها کاملاً زنده بود) آنها جواب دادند گاهی اوقات نت‌ها دقیق شنیده نمی‌شود و تداخل دارند و حالت نا خوشایندی ایجاد می‌کند. عبادی به فکر حل این مشکل افتاد و در نهایت نوازندگی تک سیم را ابداع کرد که سبب شد سه تار نوازی متحول شود.
عبادی در نواختن سه‌تار دارای سبک و شیوه‌ای مخصوص به خود بود که کمتر کسی توانسته از عهده تقلید آن بر آید. عده‌ای سبک خاص ساز زدن او را مربوط به امکانات و وسایل صدا برداری زمان وی می‌دانند. مضراب‌های تک سیم و دومضراب‌ها از مشخصه‌های بارز سبک وی هستند. از دیگر شاخصه‌های ساز استاد بداهه نوازی‌های زیبا و ویبره‌های طولانی و گلیساندوهای به موقع و زیبا که به ساز استاد زیبایی‌های خاصی بخشیده.

از کارهایی که او در نوازندگی سه‌تار ایجاد کرد، ابداع کوک‌های مختلف در سه تار است که در آلبوم کوک سه تار آنها راعرضه کرده‌است. قبلاً نوازنده‌ها معمولاً از کوک‌های تار برای سه تار استفاده می‌کردند ولی عبادی این رویه را تغییر داد و ثابت کرد بعضی از این کوک‌ها مناسب سه تار نیستند و دو نوار به عنوان آموزش کوک سه تار منتشر کرد که در آن برای گامهای مختلف و حتی گوشه‌های مختلف کوک معرفی کرد. نکته جالب توجه در نوازندگی عبادی این‌است که ایشان همیشه و کاملاً تک سیم نمی‌زدند و به موقع واخوان می‌دادند و پر قدرت می‌زدند و به موقع تک سیم می‌زدند که کاملاً در قطعات ضربی ایشان مانند ضربی سه گاه و چهارگاه و... مشهود است. احمد عبادی مدت‌ها در وزارت پیشه و هنر به تدریس و تحقیق در موسیقی ایرانی و سه تار پرداخت و در جهت معرفی موسیقی ملی ایران کنسرت‌های متعددی در داخل و خارج از کشور از جمله فرانسه، ایتالیا، آلمان و اتریش داشت که مورد استقبال هنردوستان واقع شده‌است.

عبادی شاگردان بسیاری تربیت کرد که از میان آن‌ها مهربانو توفیق، بهرام وادانی و بهداد بابایی را می‌توان نام برد. او در رادیو نیز فعالیت می‌کرد و صفحه‌ها و کاستهای زیادی ضبط کرده از جمله صفحه آواز شور همراه رضاقلی‌میرزا ظلی و همچنین تکنوازی‌ها و بداهه نوازی‌ها و همراهی با نوازندگان و خوانندگان مختلف. همنوازی‌های او با غلامحسین بنان و محمدرضا شجریان آثاری ماندگار در قالب برنامهٔ گل‌ها به جا گذاشته‌است. آنطور که اهل موسیقی از عبادی به خاطر دارند، عبادی فردی معتقد و متدین بود، قبل از ساز زدن وضو می‌گرفت و در روزهای عزاداری و درگذشت امامان شیعه دست به ساز نمی‌زد.

همه شاگردانش از قلب رئوف عبادی حکایت می‌کنند. این‌گونه بود که استاد سه تار را از خلوت بیرون آورد و معرفی کرد. داریوش پیر نیاکان می‌گوید به همین دلیل است که می‌بینیم اکثر نوازنده‌های هم دوره من که در زمان استاد عبادی شاگرد بودند و سازشان سه تار نبود سه تار را به عنوان ساز دوم خود انتخاب کردند و به ان گرایش پیدا کردند که می‌توان به آقایان علیزاده و مشکاتیان و پیرنیاکان و ... اشاره کرد استاد با بزرگانی همچون رضاقلی‌میرزا ظلی، غلامحسین بنان، حسین قوامی، محمدرضا شجریان، فرامرز پایور، حسن کسایی و علی تجویدی همکاری داشتند.

استاد احمد عبادی وارث و یادگار نسلی از بزرگان و راویان فرهنگ شفاهی موسیقی سنتی ایران بود که به خاندان هنر معروف بودند. شاه ولی فراهانی سرسلسله این خاندان است که می گویند از شاگردان و سرسپردگان به مشتاق علیشاه بوده و فرزندش آقاعلی اکبرفراهانی از نوازندگان تار دوره ناصری و از دست پروردگان مکتب پدر بوده است همو که می گویند عارفی دلسوخته بود که یکشب بر بام خانه اش در حال راز و نیاز و نواختن سازش که قلندر نامیده می شد به جوار حضرت حق می شتابد. فرزندانش میرزا عبدالله و میرزا حسینقلی بعدها آنچه را که از پدر و بعدها از شاگردان پدرآموخته بودند به شکل مدون و منسجمی درآورده و ردیف موسیقی را بدین شکلی که امروزه وجوددارد ونواخته می شود تدوین می کنند. تقسیم بندی دستگاهی موسیقی سنتی ایران نیز مبنی بر هفت دستگاه و پنج آواز از این زمان رواج پیدامی کند. فرزندان میرزا حسینقلی، علی اکبرخان شهنازی و عبدالحسین خان شهنازی بودند که هر کدام نیز در نوازندگی تار دارای سبک و سیاقی خاص بودند. فرزندان میرزا عبدالله دودختر به نامهای مولود و ملوک و دوپسر به نامهای جواد واحمد بودند. جواد در جوانی فوت می کند. مولود وملوک محضر پدر را درک کردند و از او نوازندگی سه تار را آموختند ولی احمد که کوچکترین فرزند بود در هنگام مرگ پدر حدود هفت یا هشت سال بیشتر نداشت و بیش از یک یا دو جلسه بیشتر نتوانست از محضر پدر استفاده کند و از این نعمت محروم ماند ولی بعدها نوازندگی سه تار را از خواهران خود خصوصاً «ملوک» که سه تار را به شیوه پدر می نواخت فراگرفت.

استاد روح ا... خالقی در کتاب سر گذشت موسیقی در مورد استاد عبادی چنین گفته است(( احمد عبادی در سال 1285 متولد شده ، او فرزند میرزاعبدالله استاد بی بدیل تار و سه تار است. خانه میرزاعبدالله کانون گرم و محفلی بی ریا برای اهل هنر بود و احمد عبادی هنگامی که بیش از هشت سال نداشت در این محفل با فرا گرفتن ضرب، با ترانه های ضربی مو سیقی آشنا شد. احمد شروع به نواختن سه تار کرد که سایه پدرش از سرش دور شد و وی از تعلیمات پدر محروم گردید ولی چون آتش عشق موسیقی در دلش شعله ور بود نزد خواهران خود مولود و ملوک که از تعلیمات پدر برخوردار شده بودند ، اصول نوازندگی را آموخت و به جایی رسید که در سن هجده سالگی سازش شنید نی بود. احمد عبادی نه تنها از لحاظ موسیقی و ذوق و قریحه نوازندگی جانشین پدر میباشد بلکه از جهت حسن خلق و ادب و مهربانی بهترین یادگار میرزا عبدالله است.خانه ی دلِ یاران از مهر و محبت وی آکنده است، هنگامی که انگشتانش روی پرده های سه تار به گردش در می آید و ناخن پُر قوتش آهنگ ساز را به گوش می رساند ، قلب آدمی در سینه می تپد و نغمه های دلپذیرش هزاران خاطرات شیرین را از جلوی دیدگان شنونده میگذراند که هیچ هنری را این همه تأ ثیر شگفت انگیز نیست)) .

احمدعبادی مدتی را در مشاغل دولتی و در خدمت شهربانی کل کشور گذراند و بعد از سال1320 به وزارت اقتصاد ملی انتقال یافت. نخستین اثری که از استاد احمد عبادی ضبط شده، صفحاتی است که در سال1310 توسط کمپانی پولیفون تهیه شده است. یکی تکنوازی سه تار در دستگاه ماهور و دیگری در دستگاه شور که توسط رضاقلی ظلی خوانده شد. (رضاقلی ظلی خواننده در سال1324 براثر بیماری سل درگذشت) در سال1327 نیز عبادی توسط شاعر وترانه سرای نامدار استاد اسماعیل نواب صفا به رادیو دعوت می شود و برای اولین بار در مردادماه1327 صدای روح نواز سه تار عبادی از رادیو به گوش همه می رسد. نواب صفا در این باره می گوید: از افتخارات من همین بس که توانستم صدای ساز استاد احمد عبادی را از طریق رادیو به گوش مردم برسانم. چه بسا در آن دوران مردمانی بودند که هنوز صدای این ساز را نشنیده بودند و از آن پس تماس مردم با رادیو بیشتر شد واز ما می خواستند که از ساز استاد عبادی بیشتر استفاده کنیم . شیوه نوازندگی احمد عبادی پس از نواختن در رادیو تحت تأثیر قرار می گیرد. چرا که تا آن وقت سه تار به شیوه قدما نواخته می شد وهمه سیمها با هم به صدا درمی آمد وچون حس می کرد این شیوه نوازندگی در رادیو واضح به گوش مردم نمی رسد، با کم کردن فاصله سیم تا صفحه ساز و نیز با تغییری که در فاصله سیمها با یکدیگر داد و همچنین نوع سازهایی که برای تکنوازی انتخاب می کرد به شیوه و سبک جدیدی درنوازندگی سه تار دست یافت که منحصر به فرد بود.

خود استاد عبادی چنین میگوید : که در زمانی که او جوان بوده ، سریع مضراب زدن در نوازندگی سه تار بسیار مهم بوده و هر کس سریعتر مینواخته از او بعنوان کسی که خوب سه تار میزند یاد میکردند ، اما هنگام ضبط صفحات در گذشته ها ، این سرعت زیاد در نواختن موجب بد پر شدن صفحات میشده و هنگام شنیدن صفحات ضبط شده ، مضرابهای سه تار شفاف به گوش نمیرسیده، به همین دلیل استاد عبادی به این فکر می افتد که این مشکل را بر طرف کند . او برای رفع این مشکل از سرعت مضراب زدن میکاهد ، توقف ها را بیشتر میکند ، مضرابها را قویتر و بسیار شفاف تر بیان میکند و همین روش به همراه احساس سرشاری که او در کارهایش انجام میدهد شیوه جدید و بدیعی را در سه تار نوازی بوجود می آورد که مورد توجه اساتید و شنوندگان موسیقی ایرانی قرار میگیرد و بعد ها بوسیله خیلی ها مورد تقلید قرار میگیرد

عبادی بداهه نوازی بسیار چیره دست بودچنانکه خاصیت و روج هنر موسیقی شرق است که هنرمند همان لحظه و همان آن، آن را با توجه به احساس و نوع نگرش خود با نغمه هایی که به وجود می آورد حکایتی تازه سر می کند و استاد عبادی از این حیث بسیار چیره دست و متبحر بود، چنانکه حتی در برخی از گوشه های کوچک از دستگاهی خاص، زمان زیادی را به تکنوازی می پرداخت بطوری که جمله ها و ملودیها شبیه یکدیگر نبودند وهر جمله از طراوت و تازگی خاصی برخوردار بود. از دیگر ویژگی های سبک استاد می توان به تک مضرابهای واضح و خوش صدا به سکوتهای عمیق و بجا در بین فواصل جمله ها و چهارمضرابها و قطعاتی که در اکثر گوشه های دستگاهها گردش می کرد ونیز استفاده از تمامی امکانات صدایی ساز اشاره کرد. از او آثار بسیاری در زمینه تکنوازی و یا گروه نوازی بجا مانده است عبادی تغییراتی در کوکهای سه تار به وجود آورد وکوکهای جدیدی را برای این ساز ابداع کرد که در دوکاست به نام «کوکهای سه تار» به دوستداران و علاقه مندان به هنرنوازندگی سه تار تقدیم شد.

روح ا... خالقی در باره ی سه تار عبادی چنین میگوید: *هیچ هنری را این همه تأثیر شگفت انگیز نیست. *


خاطرات
سه تار ناصرالدین شاه و استاد عبادی
یکی از سه تارهایی که مورد علاقه استاد عبادی بود سه تار ناصرالدین شاه قاجار بود که برحسب تصادف به دست عبادی رسید و داستان جالبی دارد از این قرار که : در سفر دوم ناصرالدین شاه به اروپا ، یکی از ایرانیانی که به اروپا رفته بود و با خود سه تاری به فرانسه برده بود ، آن را با خود به ایران آورد و به یکی از نزدیکان خود بخشید . یکی از شاگردان میرزا عبدالله فرزند خوانده کسی بود که سه تار را از ناصرالدین شاه دریافت کرده بود. وی آموختن سه تار را نزد میرزا عبدالله شروع کرد ولی بعد از مدتی دنباله تعلیم را رها کرد . در حدود چهل سال پیش هنگامی که وی صاحب نوه و نتیجه شده بود و گرد پیری بر سر ورویش نشسته بود . پیچ رادیو را باز کرد و صدای سه تار عبادی را شنید . وی که بیاد استادش میرزا عبدالله می افتد به دامادش می گوید : من هنگامی که سه تار این نوازنده را از رادیو میشنوم بیاد استاد بزرگوارم میرزا عبدالله می افتم . داماد او که با عبادی آشنا بود خنده ای می کند و می گوید : اتفاقا نوازنده ای که صدای ساز او را می شنوید پسر میرزا عبدالله است . این شاگرد سابق سه تار می گوید : سه تاری دارم که میل دارم این سه تار را بیاد درسهایی که از میرزا عبدالله آموخته ام به پسرش هدیه کنم . وقتی این سه تار بدست عبادی رسید ، پس از مرمت سیم و پرده های آن به نواختن آن مشغول شد . عبادی در این مورد می گفت : پیش از آنکه زخمه بر سیم آن سه تار بزنم ، مدتی به فکر فرو می روم و از بازیهای تقدیر و روزگار تعجب می کنم که چگونه این ساز نفیس بعد از این مدت طولانی بدست من رسید
ادبستان فروردین 72شماره 40

وقتی استاد عبادی نماز می خواند و قنوت می گرفت ، حالت روحانی خاصی داشت . این حالت استاد چنان در من اثر کرد که من پرسیدم و ایشان جواب دادند که از خداوند می خواهم به اهل هنر کمال و تکامل ببخشد . واقعا خوشا به سعادت عبادی!

ماهنامه روزگار وصل اردیبهشت 73 شماره 5 مصاحبه با علی تجویدی

احمد عبادی – حسین ملک

احمد عبادی گفته: « یکبار از طرف هنرهای زیبا ، با حسین ملک به پاریس ، برای شرکت در کنگره موسیقی بین المللی ، دعوت شدیم . در این کنگره هنرمندانی از اکثر کشورهای دنیا شرکت کرده بودند . تماشا گران بقدری زیاد بودند که من واقعا دچار وحشت شده بودم و فکر میکردم چگونه صدای سه تار من به گوش این جمعیت چند هزار نفری خواهد رسید . حتی شب قبل از اجرا به ملک گفتم : بهتر است آبروی خود را نبریم و از زدن سه تار منصرف شویم . چون به هیچ وجه فکر نمی کردم ، این ساز کوچک من بتواند مورد توجه قرار گیرد و در همان حال بیاد حرف پدرم افتادم که می گفت : سه تار برای یک نفر کم و برای دونفر زیاد است. به هر حال برنامه من شروع شد و من سه تار زدم . در تمام مدت اجرا ، نفس از کسی برنمی آمد . وقتی کنسرت بپایان رسید چند بار به درخواست مردم ، برنامه من تکرار شد و بعد تماشاگران به صحنه ریختند که از من امضا بگیرند . این موضوع، اشک به چشمان من آورد و به این فکر افتادم که چرا مسئولان امور توجه ندارند که این ساز دارد کم کم از بین میرود و هیچ اقدام جدی برای حفظ آن صورت نمی گیرد.»

احمد عبادی در هفدهم اسفندماه هزار و سیصدو هفتاد و یک در تهران درگذشت و در امامزاده طاهر (کرج) به خاک سپرده شد.