حسین دهلوی

حسین دهلوی آهنگساز و رهبر ارکستر در سال 1306 در تهران متولد شد
حسین دهلوی در هفتم مهر ماه سال 1306 در تهران به دنیا آمد. او آموزش موسیقی را از پنج سالگی نزد پدرش، معزالدین دهلوی، که از شاگردان علی اکبر شهنازی بود، آغاز کرد و در 9 سالگی با تشویق مادرش به ساز ویولن علاقمند شد. دهلوی دوره اول ویولن را نزد پدرش فراگرفت و سپس دوره دوم (ردیف راست کوک) را نزد ابوالحسن صبا گذراند و وارد هنرستان موسیقی شد و از آن پس به فراگیری علمی موسیقی گرایش پیدا کرد. او سپس هارمونی، کنترپوان و اصول آهنگسازی را نزد حسین ناصحی و اپرا را زیر نظر توماس کریستیان داوید موسیقیدان اتریشی فرا گرفت.
دهلوی در سال 1339 از هنرستان عالی موسیقی در رشتهٔ آهنگسازی دانش‌آموخته شد. او در دورهٔ هنرستان با همکاری ابوالحسن صبا ارکستر شماره یک هنرهای زیبا را راه‌اندازی کرده و تعدادی از آثار صبا را برای ارکستر تنظیم کرد. پس از درگذشت استاد صبا در سال 1336، رهبری این ارکستر که بعداً ارکستر صبا نامیده شد، به دهلوی واگذار شد و شاخه‌های 2، 3 و 4 هم به آن افزوده شد. این ارکسترها از زمان گشایش تلویزیون ایران در سال 1337 به صورت هفتگی در تلویزیون به اجرای برنامه پرداختند.
حسین دهلوی، در سال 1341 به ریاست هنرستان موسیقی ملی برگزیده شد و تا فروردین 1350 این سمت را عهده‌دار بود. او خود در دوره دوم هنرستان رشته‌های تئوری موسیقی ایران، تلفیق شعر و موسیقی، فرم موسیقی ایران، هارمونی و ارکستر را شخصاً آموزش می‌داد. دراین سال، وی برای سفر دو ساله مطالعاتی به آلمان و اتریش رفت.
دهلوی از سال 1376 تصنیف اپرای مانا و مانی را به مناسبت سال جهانی کودک (1379) آغاز کرد. ساخت این اثر سه سال به طول انجامید که فقط موسیقی سازی آن در خرداد 1379 با تلاش و رهبری علی رهبری با ارکستر فیلارمونیک اسلواکی در شهر براتیسلاو اجرا و ضبط شده‌است ولی هنوز این اثر همراه با کلام ضبط نشده است.
دهلوی در زمینهٔ نوآوری در موسیقی ایرانی تلاش‌های زیادی داشته‌است. تدوین سبک تمبک به وسیلهٔ او و جمعی دیگر از جمله حسین تهرانی، مصطفی پورتراب، فرهاد فخرالدینی و هوشنگ ظریف برای بهبود جایگاه تمبک در موسیقی ایرانی و آسان‌سازی آموزش این ساز، توجه به ساخت سنتور کروماتیک برای جبران مشکل کوک این ساز برای استفاده در ارکستر از جمله این مواردند.
حسین دهلوی، در زمینهٔ موسیقی فیلم هم فعالیت داشته‌است که البته بیشتر برای فیلم‌های مستند، نقش مشاور و انتخاب کنندهٔ موسیقی را بر عهده داشته و در تیتراژ فیلم‌ها، از او به نام مستعار فریبا یاد شده‌است. دهلوی برای چند فیلم مستند از ابراهیم گلستان مثل یک آتش، موج و مرجان و خارا و گنجینهٔ گوهر و همچنین فیلم هفده روز به اعدام اثر هوشنگ کاووسی موسیقی نوشته‌است.
نخستین اثر دهلوی در زمینهٔ ارکستر موسیقی ملی، به نام سبکبال در سال 1332 و در دستگاه شور تصنیف شد. کنسرتینو برای سنتور و ارکستر، یکی از بخش‌های این آلبوم، نتیجهٔ همکاری مشترک دهلوی با فرامرز پایور است. آثار بعدی دهلوی مانند گفت و گوی دل در شور (1336) و فروغ عشق در بیات اصفهان از تجربیات ارزشمند وی در تلفیق شعر و موسیقی ایرانی به شمار می‌روند.
دهلوی همچنین قطعاتی از ابوالحسن صبا را نیز برای ارکستر تنظیم کرده‌است. به یاد صبا (1337)، برگرفته از قطعه به یاد گذشته در دشتی، شوشتری (1338) برای ویولن و ارکستر و نغمه ترک (براساس قطعه دوضربی بیات ترک) از آن جمله‌اند.
برخی از آثار چاپ‌شدهٔ دهلوی شامل پارتیتور آهنگ‌های او به نام‌های دوئو سنتور در سه‌گاه، شورآفرین در شور برای ارکستر، چهارنوازی مضرابی در اصفهان، بیژن و منیژه (بر اساس اشعار حکیم ابوالقاسم فردوسی) برای ارکستر زهی، بیژن و منیژه برای ارکستر سمفونیک (8 قسمت) و سرباز برای آواز گروهی و ارکستر می‌شود.
یکی از مهم‌ترین آثار حسین دهلوی کتاب پیوند شعر وموسیقی آوازی است که حاصل بیش از 40 سال تجربهٔ وی در تلفیق موسیقی با شعر است و جایزهٔ کتاب سال را بدست آورد؛ این کتاب امروز یکی از دروس دانشگاه های موسیقی ایران است.
آخرین کوشش او در زمینه کارهای جمعی موسیقی ملی، پایه‌گذاری ارکستر مضرابی است که با همکاری 66 نفر از نوازندگان سازهای مضرابی ایرانی تشکیل شد و در سال 1372 به روی صحنه رفت. حسین دهلوی در سال 1382 به عنوان چهره ماندگار مورد تقدیر قرار گرفت.
حسین دهلوی در 23 مهر 1398 پس از سالها درگیری با بیماری آلزایمر در تهران درگذشت.