display result search
منو

بررسی وضعیت موسیقی در دوره قاجاریه ( کتاب بحورالالحان )

  • 1 قطعه
  • 14':20" مدت زمان
  • 52 دریافت شده
اولین ردپاهای تاریخ نگاری در متون باقیمانده‌ ی رسمی عصر قاجار دیده می‌ شود ؛ ازجمله می‌ توان تاریخ عضدی را نام برد که در آن اشاره‌ های زیادی به وضعیت موسیقی در دربار فتحعلی شاه و محمدشاه شده است.
دوره‌ ی سلطنت 50 ساله ی ناصرالدین شاه را می‌ توان ورود به عصر جدید نامید . از این دوران که با صدراعظمی امیرکبیر مقارن است ، ایران و مشخصا تهران و تبریز و اصفهان ، آرام آرام وارد عصر جدید می شوند . مختصات زندگی جدید ، ابتدا بین زندگی خواص و اعیان و به‌ تدریج و با کُندی در سطح مردم پایین‌ دست دیده می‌ شود . نوع نگاه به زندگی ، جامعه و تاریخ و وظیفه ی دولت دربرابر مردم ، کم‌ کم تغییر می‌ کند . ابتدای این تغییر با جریان معارف‌ خواهی همراه است ؛ یعنی ترویج دانشِ روز از طریق ورود تمدن غرب .
گرایش رایج و غالب در آموزش دانش‌ های عصر نوین در دوره‌ ی ناصری ، گرایشی با رویکرد افضل‌ دانستن فرانسوی‌ ها بود . این گرایش از آنجا نشأت می‌ گرفت که مناسبات ایران با فرانسه از دوره ی فتحعلی‌ شاه قوام بیشتری یافت و دولت فرانسه ، به‌ ویژه بعد از انقلاب کبیر ، دور از جریان‌ های استعماری روس و انگیس در جهان شناخته شده بود ، از این‌ رو تمایل بعضی از دولتمردان عصر قاجار بر این بود که با رجال فرانسوی ارتباطات بیشتری برقرار شود . همچنین تجانس درونی فرهنگ و روش زندگی فرانسوی‌ ها با فرهنگ ما ، نسبت به ملل دیگر بیشتر بود .
اولین گروه محصلان اعزامی عصر قاجار به فرنگ ، به فرانسه اعزام شدند . اولین مستشارانی که برای اصلاح ارتش به ایران آمدند ، فرانسوی بودند . سال‌ های سال مشاوران مختلف فرانسوی در دربار فتحعلی‌ شاه و محمدشاه قاجار حضور داشتند . دو تن از بهترین پزشکان دربار نیز فرانسوی بودند .
اولین الگوهای فرهنگی ایرانیان در آستانه‌ ی عصر مدرنیته ، الگوهای فرانسوی بودند .
در این دوران ، چندتن از رجال برجسته‌ ی دوره ی قاجار را می‌ بینیم که با گرایش‌ های مختلفی اشاره‌ های تاریخی به موسیقی دارند . در این دوره اولین مقاله‌ ی موسیقی به قلم «ژان باتیست لومر» در نشریه‌ ی دانش در تبریز چاپ شد که درباره ی چگونگی علم موسیقی بحث می‌ کرد . این مقاله ، اولین متن چاپ‌ شده درباره ی موسقی به زبان فارسی در تاریخ کشور ماست .
چند تن از رجال نامی دوره ی قاجار که در نوشته‌ هایشان اشاره‌ هایی به موسیقی دارند عبارتند از : میرزامحمدنصیر فرصت شیرازی ملقب به فرصت‌ الدوله ؛ مهدی قلی هدایت ملقب به مخبرالسلطنه ؛ محمدحسن خان اعتمادالسطنه و نیز شاعر و تصنیف ‎ساز معروف ، عارف قزوینی .
از این جمع ، اعتمادالسلطنه از همه باسوادتر بود و چندین زبان خارجی را می‌ دانست . مخبرالسلطنه و فرصت‌ الدوله نیز از کسانی هستند که مشاغل و منصب‌ های مهم سیاسی و فرهنگی نیز داشتند .
کتاب «تعریف علم موسیقی» در سال 1268 خورشیدی یکی از تاریخ نگاری‌ های موسیقی ایران در عرصه‌ ی مسائل تئوریک است .
در کتاب معروف بحورالالحان ، نوشته ی فرصت‌ الدوله ، برخلاف متون تاریخی که در سال‌ های قبل دیده می‌ شد ، اشاره‌ ای به وضعیت موسیقی در دربار نشده و مؤلف به موسیقی به‌ عنوان هنری مستقل نگاه کرده است .
در این کتاب از شرح احوال موسیقی‌ دانان خبری نیست و بیشتر به مبانی سازنده‌ ی موسیقی ایران در زمینه‌ ی ردیف‌ ها و دستگاه‌ ها پرداخته شده است .
فرصت‌ الدوله در مقدمه‌ ی مفصل این کتاب جمله ی جالبی نوشته که می‌ تواند نشان‌ دهنده‌ ی ورود به عصرِ نو باشد : در این عصر که به علم موسیقی افراد مختلف و بلکه اطفال را شوقی متکاثر و هریک از پیر و جوان به آن متمایل است ، بنده این جزوه را تصنیف کردم و نشان‌ دهنده ی آن است که با ورود ایران به عصری جدید ، تمایل به دانستن موسیقی رشد کرده است .

گفتنی است این برنامه پیش از این ، از شبکه ی رادیویی فرهنگ پخش شده است .

مشخصات برنامه

سایر مشخصات

تصاویر

دیدگاه خود را بنویسید
دیدگاه

  • کاربر مهمان
    شاید بهتر باشه گوینده محترم قبل از اجرا متن را خوانده تا تسلط بهتری در هنگام اجرا داشته باشندمتأسفانه بصورتی کلمات را ادا می کنند که شنونده نفس تنگه میگیره
صدای موسیقی